Verdieping - Laudato Si' - De zorg voor ons gemeenschappelijk huis

Overzicht boeken en artikelen

Hieronder vindt u een thematisch geordend overzicht aan boeken en artikelen die vanaf mei 2015 zijn verschenen over Laudato Si'. Wij hebben een selectie gemaakt, want het aanbod is inmiddels overweldigend.

Een uitstekende en up-to-date bron voor (Engelstalige) artikelen over religie en ecologie is te vinden op het Forum for Religion and Ecology van de Amerikaanse Yale University.

In ons besteloverzicht vindt u links naar de tekst zelf van Laudato Si'. Verder wordt daar ook verwezen naar een aantal themanummers van Nederlandse en internationale wetenschappelijke magazines.

Laudato Si’ in de Nederlandse praktijk

Stichting De KIM, een katholieke organisatie voor maatschappelijke activering werkzaam in de provincies Flevoland, Utrecht en Gelderland, ondersteunt ook kerken bij hun verduurzaming. Lees op hun site over de werkgroep Kerk en Milieu in de parochie van de ZaligeTitus Brandsma te Gelderland of over de 'bezinningstuin' bij de Ontmoetingskerk in de Arnhemse wijk Dukenburg.
Duurzaamheidsbeweging Sint Christoffel: De Sint Christoffelparochie is een fusieparochie onder de rook van Rotterdam. Tijdens een bijeenkomst van alle diaconiegroepen werd besloten meer aandacht aan duurzaamheid te besteden. Daaruit ontstond de ‘Duurzaamheidsbeweging Sint Christoffel’. In de Missionaire Agenda 2019 verscheen een artikel over dit initiatief. Zie de pdf hieronder.
Pier Tolsma, diaken in de r.k. parochiefederatie Vlietstreek, besteedt op zijn blog veel aandacht aan de sociale leer van de r.k.-kerk. Op 12 mei 2016 publiceerde hij een korte geschiedenis van het kerkelijk denken over milieu, waarin hij de 'Tien Geboden voor het milieu' van Benedictus XVI koppelt aan Laudato Si’.

Duurzaamheidsbeweging Sint Christoffel.pdf

Boeken en commentaren

De afgelopen eeuwen heeft de mensheid ongebreideld gebruik gemaakt van de natuur. Het westerse christendom rechtvaardigde dit tot voor kort met de opvatting dat de mens centraal staat in de schepping en heerser is over de natuur. Hoog tijd om als christenen hand in eigen boezem te steken. Precies dit doet de protestantse theologe Trees van Montfoort in haar boek 'Groene theologie'. Het hoofdstuk waarin ze de Bijbelse bronnen bespreekt om te ontdekken welke visie daarin naar voren komt op mens en schepping, zou verplichte kost moeten zijn voor alle theologen en pastores. Ze komt tot de overtuigende conclusie dat in de Bijbel niet de mens centraal staat, maar Gods liefde voor heel de schepping. ‘Groene theologie’. Uitgave: Skandalon. Prijs € 27,50. ISBN 978 94 92183 80 4
'Van God is de aarde ...' De Raad van Kerken bracht september 2019 een brochure uit in de reeks Oecumenische Bezinning is uit. Daarin wordt verkend waarom duurzaamheid tot het hart van kerk en geloof behoort. Wat zegt de Bijbel over onze omgang met de schepping? Hebben wij sommige teksten misschien eenzijdig begrepen? Wat betekent dat voor ons geloof en voor onze keuzes in het dagelijks leven? De auteurs zijn theologen en niet-theologen van verschillende signatuur: rooms-katholiek, protestant, Nederlands-gereformeerd en doopsgezind. Zij zijn allen lid van de projectgroep Theologie, Kerk en Duurzaamheid van de Raad van Kerken. Van God is de aarde kan besteld worden via rvk@raadvankerken.nl en kost € 8,- (incl. porto). Omdat de brochure prima gezamenlijk gelezen en besproken kan worden, is er ook een leeswijzer die gedownload kan worden via de website van de Raad van Kerken.
Milieusocioloog Rick de Vries (1992) deed in het kader van zijn studie onderzoek naar de doorwerking van Laudato Si' in de Nederlandse politiek. Het resultaat van zijn onderzoek verscheen in boekvorm onder de titel: 'Laudato Si': Laat de Kamer zich bekeren?' Het is uitgegeven door KVO en KNR, ISBN 978-90-825587-2-2 en verkrijgbaar via secretariaat@oecumene.nl (prijs € 15,-- excl. verzendkosten).
Lof der duurzaamheid. Nieuwe visie op milieu en ongelijkheid. Laudato Si’ biedt een visie die een stimulans kan bieden voor de duurzame ontwikkelingsdoelen van de VN. Om deze doelen te bereiken moet elk land ze vertalen in nationaal beleid. Dit boek, met bijdragen van experten, richt zich tot het middenveld, kerk en overheid. Het verkent de kansen voor initiatieven en de rol van kerk en overheid hierin. Erik Meganck (Red.), ISBN: 9789463710602, €29,50.
Vlak na het verschijnen van Laudato Si', op 18 juni 2015, verschenen veel artikelen over de encycliek in de pers en op internet. Op de site van de Roerom is een selectie te vinden.
In zijn artikel 'One year-old Laudato Si' has stirred up action for Earth' beschrijft Brain Roewe van de NCR de impact van de encycliek op de katholieke kerk wereldwijd. Ook in de NCR, verscheen een gepassioneerd pleidooi van missionaris en eco-theoloog Sean McDonagh voor een breed opgezet synodaal proces om Laudato Si' werkelijk effect te doen hebben binnen én buiten de Kerk. Voor de Ierse Association of Catholic Priests schreef dezelfde auteur over een van de blinde vlekken in de encycliek, namelijk de vleesconsumptie. De mondiale vleesproductie legt een veel te groot beslag op landbouwgronden en is verantwoordelijk voor een groot deel van de CO2 uitstoot. The Christian Monitor komt tot de conclusie dat Laudato Si' als katalysator heeft gediend voor hernieuwd milieubewustzijn onder katholieken.
Cor van Beuningen plaatst de encycliek in het geheel van het christelijk sociaal denken, in zijn artikel 'Het christelijk-sociaal denken en de encycliek Laudato si'.
Een herwaardering van de rol van religies in het klimaatdebat - op de site van het World Economic Forum worden vier redenen gegeven waarom de klimaatverandering onmogelijk kan worden tegengegaan zonder dat de religies binnenboord zijn.
Toegankelijk en kort artikel van een NASA-wetenschapper over klimaatverandering en het nieuwe perspectief dat paus Franciscus geeft.

Bronnen rondom het Vaticaan

Op 5 maart 2016 hield kardinaal Peter Turkson een toespraak in Duitsland voor de Global Responsibility 2030. Hij was als hoofd van de toenmalige Pauselijke Raad voor Gerechtigheid en Vrede nauw betrokken bij de totstandkoming van de encycliek. De tekst van zijn toespraak is hier te vinden. Hij benadrukt in een toespraak in Genève in hetzelfde jaar dat de boodschap van Laudato Si’ niet mag komen te vervagen na het eindigen van de milieutop van Parijs. In een toespraak die hij in Portugal hield voor een gehoor van 75 bisschoppen uit de gehele wereld, drukte hij zijn hoorders op het hart de boodschap van Laudato Si' luid en duidelijk te blijven verkondigen.
Een half jaar voor publicatie van de encycliek, verscheen op Catholic Ecology een interview met dr. Pablo Canziani, een Argentijnse natuurkundige die geregeld samen heeft gewerkt met paus Franciscus toen hij nog aartsbisschop van Buenos Aires was. Het werpt een interessant licht op de motivaties van Jorge Bergoglio.

Laudato Si’ wereldwijd

In Thailand plantte een katholieke parochie, geïnspireerd door Laudato Si', 800 bomen aan.
Missionarissen uit alle delen van de wereld die nu in Zuid-Soedan betrokken zijn bij pogingen dit verwoeste land weer op te bouwen hebben zich laten inspireren door Laudato Si'. Begin mei brachten zij een verklaring uit waarin zij alle mensen van goede wil oproepen kritisch naar de eigen levensstijl te kijken, open te staan voor verandering en geloof in concrete daden om te zetten.
De Red Eclesial Panamazonica, een kerkelijke milieuorganisatie voor het gehele Amazonegebied, heeft 20 radioprogramma's van 10 minuten geproduceerd (spaanstalig) waarin de betekenis van Laudato Si' wordt uitgelegd in eenvoudige taal.

Laudato Si’ en jeugd

De Amerikaanse Karmelitaanse familie heeft een speciaal lesprogramma rond Laudato Si' opgezet voor de laatste klassen van het middelbaar onderwijs. Doel is om leerlingen gevoelig te maken voor milieuvraagstukken en hen te motiveren zorg te dragen voor de schepping. Het curriculum is inmiddels ook vertaald in het Spaans. Zie hier, voor een interview met zr. Jane Remson, initiatiefneemster. .
Tijdens de Wereldjongerendagen kreeg de encycliek, door middel van een aantal events, veel aandacht. Jongeren zijn bezorgd om hun toekomst. 120 katholieke jongerengroepen hebben een open brief ondertekend waarin katholieke organisaties wordt gevraagd te 'divesteren', d.w.z. geld niet langer te investeren in aandelen, obligaties of investeringsfondsen die onethisch of moreel onzuiver zijn; specifiek noemen zij beleggingen in de fossiele industrie.

Laudato Si’ en andere geloven

De Pauselijke Raad voor Interreligieuze dialoog heeft ter gelegenheid van het Vesakh feest, wanneer Boeddhisten wereldwijd de geboorte, verlichting en dood gedenken van de Boeddha, een boodschap gestuurd aan de Boeddhistische gemeenschap, geïnspireerd door Laudato Si'. Louis Tauran, president van de Raad, schreef o.a. : “Aangezien de klimaatcrisis mede wordt veroorzaakt door menselijk handelen, moeten wij - Christenen en Boeddhisten - samenwerken het hoofd bieden aan de crisis met een ecologische spiritualiteit. [... ] De toename van mondiale milieuproblemen maakt interreligieuze samenwerking nog urgenter".
In Laudato Si’ wordt een korte referentie gemaakt naar de islamitische wijsgeer Ali-al-Khawas in dit korte artikel vindt u meer informatie over hem.

Verklaringen van de wereldreligies

In de aanloop naar COP21, de Klimaattop in Parijs, hebben vertegenwoordigers van bijna alle wereldreligies sterke verklaringen doen uitgaan over klimaatverandering: