Samen werken en hopen

Tekst: Daan Savert

“Just because you are paranoid doesn’t mean that they aren’t after you.” Zo luidt een citaat van de schrijver Joseph Heller. Dat je paranoïde bent, wil niet zeggen dat ze niet écht achter je aan zitten.

Wat voor paranoia geldt, dat geldt ook voor depressie. Het is een diagnose waar je het liefst een therapie tegenaan gooit, of in bepaalde gevallen zelfs medicijnen voor slikt. Maar kan het zijn dat iemand met depressie eigenlijk heel legitieme redenen heeft om somber te worden of geen uitzicht te zien?

Klimaatdepressie

Sinds kort wordt de term klimaatdepressie gebruikt voor het gevoel van somberheid en moedeloosheid waarmee steeds meer mensen kampen als gevolg van de klimaatcrisis. Zij kijken niet alleen met angst naar de toekomst, maar zien nu al de vernietigende gevolgen van klimaatverandering om zich heen: overstromingen, zorgelijk hoge temperaturen, bosbranden, uitsterving van soorten. Ze zien dus geen dingen die er niet zijn, maar ze zien wat veel anderen liever niet zien.

Genezing

Hebben mensen met klimaatdepressie therapie nodig? Misschien. Tegelijkertijd zou je deze vorm van depressie kunnen zien als een gezonde reactie op ongezonde omstandigheden. Je kunt je zelfs afvragen of er niet beter een diagnose kan worden gesteld voor mensen die leven alsof er niets aan de hand is (zoals Correspondent Nina Polak zich hier afvraagt).

Paus Franciscus benadrukt in zijn encycliek Laudato Si’ dat alles met elkaar verbonden is. Klimaatdepressie is dan ook geen probleem van een selecte groep mensen, maar is verbonden met de pijn en vernietiging die de aarde wordt aangedaan. Deze pijn betreft ons allemaal. Er is collectieve heling nodig.

Gezamenlijk oefenen

Hoop kan een medicijn zijn tegen klimaatdepressie. Maar hoop is geen pijnstiller. Hoop is niet hetzelfde als optimisme. Waar zowel optimisme (“het komt toch wel goed”) als depressie (“het heeft geen zin meer”) kunnen leiden tot passiviteit, daar kijkt hoop de pijn in de ogen en brengt ze mensen in beweging. Een anonieme dichter stelde dat hoop niet de overtuiging is dat het goed zal aflopen, maar de “zekerheid dat iets zinvol is, onafhankelijk van de afloop.”

Hoop komt je niet zomaar aanwaaien. Net als geloof en liefde is ze een dagelijkse oefening. Daar hebben we elkaar voor nodig. Op 18 november gaan we aan de Radboud Universiteit in Nijmegen met elkaar op zoek naar waar we die bronnen van hoop kunnen vinden. Als Laudato Si’ Alliantie zetten we die zoektocht daarna graag voort. Doe je mee?